De Trouwe Honden refereren aan het boekje dat verkocht wordt bij thuiswedstrijden van de club als zijnde een ‘fanzine van NEC’. Maar wat is nu eigenlijk een fanzine? Hoe is het ontstaan en wat kenmerkt dit medium? Een overzicht.

 

Vanaf de jaren 80 is er een duidelijke kentering zichtbaar in het publiek dat de wedstrijden in de voetbalcompetities van de bakermat van het voetbal, Engeland, bezocht. Waren het voorheen merendeels mensen uit de arbeidende klasse die de stadions bevolkten, langzamerhand nam het aandeel uit de middenklasse toe. Die supporters kenmerken zich door het feit dat ze mondiger zijn en de middelen hebben om zich te uiten. Eén van die manieren om zich te uiten namen de fans over uit de muziekwereld, namelijk het fanzine.

 

Het woord fanzine is een combinatie van fan en magazine en is over het algemeen een blad van supporters van een bepaalde club voor supporters van diezelfde club. De meeste fanzines stellen zich volledig onafhankelijk op en bieden daarmee een forum voor supporters om hun ongenoegen over bepaalde zaken te uiten. Fanzines leveren vaak fikse kritiek op clubleiding, overheden, de voetbalbond en talloze andere officiële instellingen en dat alles vanuit één centraal uitgangspunt: de liefde voor de club. Ook wordt er ruim plaats gemaakt voor het belachelijk maken van de aartsrivaal, vaak zo zorgvuldig vermeden in de officiële uitingen van de club. Fanzines kenmerken zich door een fikse dosis humor en een niet al te professionele lay-out. Hoewel de oplages met name bij de grotere clubs aanzienlijk zijn, probeert de redactie de onafhankelijkheid te garanderen door het vooral simpel te houden.

 

Het eerste serieuze fanzine in Engeland verscheen in 1986 en was genaamd ‘When Saturday Comes’. Dit fanzine was niet gelieerd aan een club, maar gericht op voetbalsupporters in het algemeen. De eerste oplage was 200 stuks en al snel was het blad een groot succes. Met een huidige oplage van zo’n 25.000 stuks kan het blad zich nog nauwelijks een fanzine noemen, ook al blijft de vormgeving vrij simpel. Na dit eerste succesvolle voorbeeld volgden vele anderen. Het overgrote deel van de fanzines is aan een bepaalde club verbonden en in Engeland tel je als club eigenlijk niet mee zonder fanzine. De meeste clubs in de Premier League hebben meerdere fanzines, vaak ontstaan omdat het eerste fanzine op een gegeven moment te groot werd en dreigde de onafhankelijkheid te verliezen. De editor van het Celtic fanzine bijvoorbeeld heeft een fulltime baan aan het samenstellen en uitbrengen van het boekje. Niet verwonderlijk als je bedenkt dat ‘Not the View’ (afgeleid van The Celtic View, het officiële orgaan  van de club) een oplage van 20.000 stuks heeft!

 

De namen van fanzines zijn op zich al de moeite van het bestuderen waard omdat er vaak een prachtige woordspeling in verborgen zit of een verhaal aan vast hangt. Zo heeft Newcastle United ‘The Mag’, een verwijziging naar zowel magazine als de ‘Magpies’, de bijnaam van de club. Rivaal Sunderland heeft een fanzine genaamd ‘It’s the hope I can’t stand’ met een kwinkslag naar de moeilijke tijden die de club gekend heeft (of nog steeds kent). De grootste fanzines van Manchester United laten weinig aan duidelijkheid over (‘Red Issue’ en ‘United We Stand’), terwijl Man City met ‘Bert Trautman’s Helmet’ verwijst naar die ongelukkige middag dat de legendarische keeper een nekwervel brak, maar de wedstrijd gewoon uitspeelde. Andere prachtige namen zijn: ‘Blind, Stupid and Desperate’ (Watford), ‘To the Ell and back’ (Leeds Utd) en ‘Reeves is offside again’ (Carlisle).

 

Fanzines in Nederland 

Het eerste fanzine in Nederland was waarschijnlijk ‘Kuipbewoners’, een gestencild blaadje met een beperkte oplage dat op de fanatieke noordzijde van het Feyenoord-stadion werd verkocht. Het blad ontstond in een tijd dat het erg slecht ging met de club en diende vooral als huisblad. Het boekje (prijs 50 guldencent) stond vol met mededelingen, oproepen en interviewtjes met supporters. Naast Kuipbewoners ontstonden nog een aantal Feyenoord-fanzines (‘Daar aan de Maas’, ‘King of the gasstation’), allen weinig succesvol en inmiddels opgeheven. In 1998 werd begonnen met ‘Lunatic News’ en langzaam aan ontwikkelde dat blad zich tot een meer dan volwaardig fanzine. Inmiddels is de redactie gestopt met het maken van een fanzine en heeft zich toegelegd op het uitbrengen van supporters-jaarboeken alsmede het onderhouden van de populaire website.

 

De grootste oplage van een fanzine in Nederland werd bereikt door het inmiddels al weer enige tijd opgeheven fanzine van Ajax, ‘De Ajax Ster’ (DAS). Na het vertrek uit de Meer ontstaat er steeds meer onvrede bij de Ajax fans over het nieuwe stadion en de manier waarop hun club bestuurd wordt. De officiële bladen (Ajax-Life en Ajax Magazine) volharden echter in propaganda over hoe leuk de Arena wel niet is. Een aantal fans uit Haarlem heeft er in 1996 meer dan genoeg van en besluit de onvrede te uiten in een blaadje. Na een moeizame eerste periode slaat het blad aan en wordt door steeds meer supporters gezien als de spreekbuis van de F-side. Het blad, in eerste instantie eenvoudig gekopieerd en thuis in elkaar gezet, is bij verkoop aan het stadion binnen mum van tijd uitverkocht en besloten wordt de redactie uit te breiden. Door over te gaan op drukken kan ook de oplage worden verhoogd en uiteindelijk worden per keer zo’n 7000 exemplaren verkocht. Ondanks de enorme oplage behoudt het fanzine zijn originele kenmerken; de lay-out is druk en rommelig, er wordt niet geadverteerd en de humor doorspekt het boekje. Een ander fenomeen is het feit dat de naam van de rivaal, feyenoord, immer met een kleine letter wordt geschreven.

 

Hoewel DAS er voor zorgde dat het bestuur van Ajax de supporters steeds serieuzer nam, had de redactie moeite met de verantwoordelijkheid. Er werd dan ook een oproep gedaan tot oprichting van een onafhankelijke supportersvereniging (a la HKN) en daaruit ontstond de OFA (Onafhankelijke Fanclub Ajax). De redactie vond het daarmee welletjes en besloot haar tijd te gaan steken in het op papier zetten van de geschiedenis van de F-Side. Het inmiddels verschenen boek, een aanrader trouwens, doet het al net zo goed als het fanzine. Ajax beschikt tegenwoordig overigens over een nieuw fanzine, genaamd ‘Dapp’re strijders’.

 

Naast de blaadjes van de beide topclubs is het aantal fanzines in Nederland beperkt. Eén van de oudste fanzines in Nederland was ‘In the winning mood’ van Sparta, dat midden jaren negentig werd opgericht, maar kortgeleden is opgeheven. Als één van de weinigen hield dat fanzine de kosten laag door reclame in het blad toe te staan. Sinds 1996 heeft NAC een zeer succesvol fanzine, genaamd ‘De Rat’. Ook hier kenmerkt het blad zich door zijn eenvoud en eerlijkheid. De bijbehorende website is inmiddels uitgegroeid tot één van de populairste supporterssites op het net. Daarnaast heeft een aantal clubs kortere of langere tijd een fanzine uitgebracht, zoals FC Twente (‘Red is the color’), Go Ahead Eagles (‘Uit het boekje’) en De Graafschap (‘Ultra’).

 

Naast deze onafhankelijke fanzines zijn er nog een aantal boekjes die gerelateerd zijn of waren aan alternatieve supportersverenigingen of fanprojecten. Zo heeft Roda JC met ‘Voice of Kaalhei’ een product van het Fanprojekt Kerkrade en heeft het in 2001 opgerichte PSV Fans United een fanzine genaamd ‘Behind the goal’. Ook ‘Kingzine’ (Willem II) en ‘De Aftrap’ (Vitesse) zijn niet onafhankelijk.